بیابان طلب

در بیابان طلب گرچه ز هر سو خطری‌ست/ می‌رود حافظ بی‌دل به تولای تو خوش...

برای آن مرد باوقار زیبا...

از هفته‌ی پیش شروع کردم به تماشای فیلم‌های پازولینی. احتمالا از عجیب‌ترین آدم‌هایی که تا به حال پا بر روی زمین گذاشته است؛ همراه با یکی از فجیع‌ترین مرگ‌های تمام تاریخ و هم پربارترین زندگی‌ها. شاعر، فیلم‌نامه نویس، نظریه پرداز، نویسنده و کارگردانی که عقاید مارکسیستی داشته و دشمنی آمیخته به نفرتش با بوژوازی را که نشأت گرفته از دوران کودکی آمیخته به فقرش بوده در فیلمهایش بازتاب داده است. همجنسگرایی که از پنهان کردنش ابایی نداشت و عجیب است که چنین انسانی توانسته است بهترین فیلم را درباره عیسا مسیح(ع) بسازد. شاید اگر لویی فردینان سلین می‌خواست فیلم بسازد مسیر چندان متفاوتی با پازولینی طی نمی‌کرد. فقر، تن‌فروشی، اجبار، سرکوب، ضدیت با کلیسا چیزهایی هستند که به وفور می‌توان در فیلم‌های پازولینی دید.

از اولین آن‌ها که با Accattone" شروع می‌شود و با "Salo, or the 120 Days of Sodom" در اوج شکوه به اتمام می‌رسد. انعکاسی از دوران کودکی و نوجوانی پازولینی. فقر. روسپی‌گری. ولگردی. استفاده از نابازیگران که بعضی از آن‌ها همیشه در فیلم‌های بعدی او حضور خواهند داشت. فیلمی که با کشته شدن قدیس وار نقش اول بر اثر تصادف و با گفتن " حالا خوب شدم" به پایان می‌رسد. نمای کمال‌یافته‌تری از همین پایانبندی در فیلم دومش "Mamma Roma" هم تکرار می‌شود. با چشمان بهت‌زده‌ی مادری که خبردار از مرگ پسر جوانش می‌شود و چیزی که انسان را آزار می‌دهد علاقه‌ی بیش از حد پازولینی به مادر خویش است؛ تنها زنی که دوستش داشته است. 

در 1964 او سراغ انجیل می‌رود. اثری که یک شاهکار مطلق است. "The Gospel According to St. Matthew" نه به بیهودگی "مصائب مسیح" مل گیبسون پر از زخم و آزار مسیح است و نه همانند نمونه‌های اسلامی‌اش پر از اعجاز. یا مسیحی روبه‌رو هستیم که انسانی‌ست عادی. فارغ از قداست و اعجاز اما رسولی دارای پیام و وظیفه‌ای برای ابلاغ این پیام. همین نگاه رسالت‌وار به مقوله پیامبری‌ست که باعث می‌شود یک همجنسگرای مارکسیست بهترین فیلم درباره عیسا(ع) را بسازد.

در 1967 "Oedipus Rex" بر اساس نمانیشنامه‌ای باستانی از سوفوکل ساخته می‌شود. اثری که هم تاثیرپذیری زیاد پازولینی از فروید را نشان می‌دهد وهم گریزی‌ست به علاقه‌ی پسر به مادر. برای من بهترین فیلم پازولینی همین فیلم بود. پازولینی با فلاش‌بکی طولانی در آغاز داستان به دوران بدویت بشر می‌رود و با اقتباسی موفق داستان اودیپ را روایت می‌کند و در پایان و با نشان دادن چشمان کور‌شده‌ی نوزاد آغاز داستان_ که پدری فاشیست دارد- می‌گوید که فاشیسم کثافت است. بشر طی بیش از دو هزار سال راه زیادی را طی نکرده است و هم‌چنان امیال انسانی توسط سایر افراد و نهادها سرکوب می‌شود. 

در 1968 پازولینی این‌ بار با "Theorem" وجه مارکسیستی خویش را پررنگ‌تر می‌کند. بورژوازی برای هیچ‌کس خوشبختی نخواهد آورد و در مرحله‌ی اول برای افراد قدرتمند درجه یک وفادار به خویش. داستان خانواده‌ای کارخانه‌دار که با ورود جوان زیبا و عجیبی به پوچ بودن وجود و هستی خویش پی خواهند برد و دست به کارهای محیرالعقول خواهند زد. پدر خانواده به عنوان ستون اصلی و اولین فرد منسوب به بورژوازی آواره‌ی کوه و بیابان خواهد شد و حتا خدمتکار خانه هم از این برخورد با واقعیت وجودی خویش گریزی نخواهد داشت. هرچند بعدتر با توبه و عزلت و انزوا، تا مقام قدیسی بالا خواهد رفت.

در 1969 "Porcile"با دو داستان موازی و مکمل یکدیگر ساخته می‌شود. دو داستانی که هم زوال جهان مدرن زیر چکمه‌های بورژوازی و هم نابودی بشر به دست خویش در سایهی مصرف‌گرایی را نشان می‌دهد. رفتار انسان کنونی بی‌شباهت به قبیله‌های اولیه‌ی آدم‌خوار نیست. بشری که فقط مصرف و مصرف کردن را بلد است و حتا هنگام مواجهه با مرگ نیز به سان قبایل اولیه، از این کار پشیمان نمی‌شود. در داستان دوم همکاری دو کارخانه‌دار که یکی قبلا در آلمانِ نازی مقام بالایی داشته و حالا به کمک جراحی پلاستیک درصدد پوشاندن این لکه‌ی سیاه است و فردی مقابل او که پسرش علاقه‌ به برقراری رابطه‌ی جنسی با خوک‌ها دارد. هیچ چیز مهم‌تر از سرمایه و تجارت و پول نیست. پس ما رازهای همدیگر را نگه می‌داریم تا بتوانیم با یکدیگر همکاری کنیم. زنده باد پول. زنده باد بت انسان مدرن معاصر. در ادامه "Medea" را هم می‌سازد که تبدیل می‌شود به کم‌دیالوگ‌ترین فیلمش. چشم‌نواز اما بد. همین کم حرف بودن فیلم به جریان داستان آسیب می‌رساند و باعث گیجی تماشاگر می‌شود.

در 1971 "
Il Decameron"را به عنوان آغازگر سه‌گانه‌ی "زندگی" می‌سازد. در ادامه "The canterbury tales" و "A Thousand and One Nights (Arabian Nights)" به عنوان مکمل دکامرون ساخته ‌می‌شوند. فیلم‌هایی مملو از حمله به کلیسا و فاشیسم. با داستان‌هایی کم و بیش هجوآمیز که به طور مستقیم کلیسا را نشانه می‌گیرند. از راهبه‌هایی که با ورود فرد به ظاهر کر و لالی شروع به برقراری رابطه‌ی جنسی با او می‌کنند تا کشیشی که برای لمس زنی شروع به دروغ گفتن درباره‌ی توانایی خارق‌العاده خود می‌کند و حتا برخورد دوگانه نسبت به همجنس‌گرایانی که اگر پول داشته باشند آزاد می‌شوند وگرنه سوزانده خواهند شد. هر سه فیلم به طرز چشم‌گیری دارای عریانی کامل هستند اما پازولینی با استادی تمام، این صحنه‌ها را نه در جهت تحریک بیننده که در جهت عکس آن برای تحریک زدایی از بیننده و اعتراض به رشد زیاد صحنه‌های مربوط به عریانی و سکس در جریان سینمای آن روزی فیلم‌برداری کرده است. 

در 1975 پازولینی باشکوه‌ترین اثر خود را می‌سازد. " Salo, or the 120 Days of Sodom" تند و تیزترین و صریح‌ترین اثر که به کلیسا و دولت مدنی و فاشیسم حمله می‌کند. تجاوز، قتل، سکس و جنون آدمی بدون هیچ سانسوری در مقابل چشمان بیننده قرار دارد. فیلمی که ناچاری و برده بودن انسان‌ها را فریاد می‌زند. که چگونه بدترین کارها هم به مرور زمان شروع به عادی شدن می‌کنند. که چگونه در سایه استبداد انسان‌ها بزدل و ترسو و توسری‌خور به جای مقابله با ظالم اصلی شروع به خیانت کردن به یکدیگر و دیگر بردگان می‌کنند. به سان سگی با امید ‌استخوانی بیش‌تر. 

سه هفته پس از اکران این فیلم، قتل فجیع وی رخ داد. مرگی که فالاچی برایش این‌گونه مرثیه نوشت: تو انسان نبودی! پیر پائولو پازولینی! نوری بودی که می‌خواستی خاموشت کنند...

۲۱ خرداد ۹۹ ، ۰۳:۰۲ ۰ نظر
آ و ب

گاهی هم برگشتن...

آوارگی چیزی نیست جز حس عدم تعلق به جایی یا چیزی یا کسی. آرامشی که برای همیشه از خود دریغ می‌کنی و با این کار، موجبات رنجش نزدیکانت را فراهم. اگر جرأتش را داشته باشی و پیامدههایش را قبول کنی، دل می‌دهی به رفتن. هجرتی برای همیشه. که وطنت آنجایی باشد که می‌توانی زندگی می‌کنی نه آنجایی که زنده هستی اما اگر جرأتش را نداشته باشی، می‌شوی در بُن آواره‌ای که برای همیشه زندانیِ آوراگی خویش است. بی‌آنکه بتوانی کاری انجام دهی...

۲۰ خرداد ۹۹ ، ۱۸:۳۹ ۰ نظر
آ و ب

1500

میان من و تو دریاهایی از نفرت، کوه‌هایی از غیظ، ابرهایی عبوس، شب‌های بی‌خبری و بیابان‌هایی خشک وجود دارد. لای جمعیت فراوانی که هم تو می‌شناسی و هم من، همواره دو غریبه و بیگانه خواهیم بود. از آوردن نام همدیگر پرهیز خواهیم کرد اما "به یادت نمی‌آورم که نه فراموش‌شده‌ی منی." گم هستم و خواهم ماند. برهنه و بی‌دفاع در برابر مِهی که هر سال بیش‌تر پایین می‌آید و نمی‌گذارد چشمانت رو ببینم و لبانت را بشناسم. شاید همین طوری بهتر است. دو دشمن. کسی که نفرت دارد و دیگری که در تردید میان عشق و نفرت، پرسه‌ می‌زند. گاهی آنچنان دوستت دارد که تنها خالی از هر تمایلی به تو احتیاج دارد و گاهی فکر می‌کند که خون آویخته از چانه‌ات تسکینش خواهد بود. دو دشمن. بی تلاقی نگاه. بی رد و بدل شدن کلام. دو دشمن. بی سوء تفاهم...

۱۹ خرداد ۹۹ ، ۰۳:۱۶ ۰ نظر
آ و ب

گفتن ندارد...

چشمانت را برای شب می‌خواهم، لبانت را...

۱۹ خرداد ۹۹ ، ۰۲:۰۰ ۰ نظر
آ و ب

شاید هیچ‌گاه...

زخم نیست و آن که زخم زده نیز هم. زهری‌ست که در خون می‌چرخد و با خود به اینجا و آنجا و هرجا که بروی، می‌بری. تن‌خسته‌ای اما از زخم و زهر و گشتن و درد که تو دیر زمانی‌ست می‌خواهی نام دردت را بدانی، نه درمان را. برمی‌خیزی و دوباره می‌جنگی. نبردی در تاریکی با چیزی که نمی‌دانی این بار از کدامین سو به شیوه‌ای جدیدتر تو را در خود خواهد شکست...

۱۹ خرداد ۹۹ ، ۰۰:۵۹ ۰ نظر
آ و ب

جز این...

از پشت شیشه تماشایش می‌کنی. حظ بصر می‌بری و حسرت وصال. شیشه را برای وصال می‌شکنی و نزدیک‌تر می‌شوی. به او. به وصال. اگر وصال نشد چه؟ دیگر حظ بصر نیست و تمامش حسرت است. حسرت... چه هستم من؟ شیشه شکسته‌یِ به وصال نرسیده‌یِ مبتلایِ حسرت...

۱۸ خرداد ۹۹ ، ۲۳:۴۹ ۰ نظر
آ و ب

امانت...

عاجز بودن بشر در آرزوی تصاحب کردن و مالکیت و "به دست آوردن" نمایان می‌شود. به هر دری می‌زن تا به دست آورد. بی‌خبر از تاوان به دست آوردن؛ "از دست دادن"...

۱۸ خرداد ۹۹ ، ۲۰:۱۹ ۰ نظر
آ و ب

تو یک معمولیِ بغایتی!

برای همیشه می‌خواهی همینجا بمانی. کنار آب با چشمانی خیره بر سطح آب. میلی برای کشف و درک عمق نداری. نمی‌ترسی از خیس شدن و عمیق بودن و تنگی نفس اما زنجیرِ نامرئیِ تنیده شده به دور تنت اجازه این کار را به تو نمی‌دهد. جای تو همانجاست. کنار آب. لمس سطح. برای این کار سال‌های زیادی را تلف کرده‌ای...

۱۷ خرداد ۹۹ ، ۲۲:۱۹ ۰ نظر
آ و ب

برای رفع سرمای روح...

حسی شبیه به لحظه‌ای که برای گرم شدن به سمت آتش خم شده‌ای اما خاکسترش خفه‌ات کرده است...

۱۷ خرداد ۹۹ ، ۲۰:۱۵ ۰ نظر
آ و ب

عزیزم...

"من حداقل قاتلم را می‌شناسم اما تو روزی در قلب کسی که دوستت ندارد، با تیر غیب کشته خواهی شد."

۱۷ خرداد ۹۹ ، ۰۲:۵۶ ۰ نظر
آ و ب